Málteigurin

Munur er á 'tá ið' og 'tá'
11-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn

Sum útlendingur royni eg at brúka tað føroyska málið og tosa, sum fólk vanliga tosa. Eg havi lagt merki til, at nógv brúka 'tá' og 'tá ið' uttan at skilja ímillum.

Eg havi lært, at tað gamla er at brúka 'tá ið'. Men hvat halda tit ... Ger tað mun, um eg sigi 'tá ið' ella bara 'tá'?

- Vit nýta orðið tá, tá ið vit vísa til okkurt, sum hendir ella hendi í einari ávísari tíð, greiðir Elin Henriksen frá.

Dømi:(Vit hugsa um seinasta aldarskifti):

  • Tá búðu umleið 45.000 fólk í Føroyum.
  • Tá vóru nógv fólk flutt av landinum.
  • Fólkatalið var tá ikki av álvara farið at vaksa aftur.
  • Nógvir føroyingar búðu uttanlands tá.

Dømi um nútíð:

  • Nú er veturin komin.
  • Tá er gott at vera væl skøddur.

Dømi um framtíð:

  • Nú nærkast jólini.
  • Tá fara vit at vitja skyldfólk.

Vit nýta orðið 'tá ið' at binda saman ein høvuðssetning og ein eykasetning.

Høvuðssetningurin kann standa einsamallur:
'Ofta er øgiliga hált.'

Og so legst eykasetningurin aftrat, og hann kann ikki standa einsamallur:
'tá ið tað frystir?'.

Eykasetningurin kann eisini standa frammanfyri:
'Tá ið tað frystir, er ofta øgiliga hált.' (og tá fær høvuðs­setningurin øvut orðarað).

Nøkur dømi aftrat: 'Tá ið vit vóru børn, tá spældu vit ofta úti.'

Tann fyrri setningurin kann ikki standa einsamallur:
'tá ið vit vóru børn'.

Tann seinni kann standa einsamallur:
'Tá spældu vit ofta úti'.

 

Larmandi tøgn og ítrótt/ur

Lurtari spyr, hví vit siga larmandi tøgn og ein annar vil vita, um tað eitur ítróttur ella ítrótt. Er talan um kall- ella kvennkynsorð.

Umframt hetta umrøða vit eisini orðini kykur, loypur og loypir og góðasti, eins og vit eisini umrøða ítøkiligan spurning um, hvussu ættin sunnan skal bendast.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023