Málteigurin

Munur er á 'tá ið' og 'tá'
11-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn

Sum útlendingur royni eg at brúka tað føroyska málið og tosa, sum fólk vanliga tosa. Eg havi lagt merki til, at nógv brúka 'tá' og 'tá ið' uttan at skilja ímillum.

Eg havi lært, at tað gamla er at brúka 'tá ið'. Men hvat halda tit ... Ger tað mun, um eg sigi 'tá ið' ella bara 'tá'?

- Vit nýta orðið tá, tá ið vit vísa til okkurt, sum hendir ella hendi í einari ávísari tíð, greiðir Elin Henriksen frá.

Dømi:(Vit hugsa um seinasta aldarskifti):

  • Tá búðu umleið 45.000 fólk í Føroyum.
  • Tá vóru nógv fólk flutt av landinum.
  • Fólkatalið var tá ikki av álvara farið at vaksa aftur.
  • Nógvir føroyingar búðu uttanlands tá.

Dømi um nútíð:

  • Nú er veturin komin.
  • Tá er gott at vera væl skøddur.

Dømi um framtíð:

  • Nú nærkast jólini.
  • Tá fara vit at vitja skyldfólk.

Vit nýta orðið 'tá ið' at binda saman ein høvuðssetning og ein eykasetning.

Høvuðssetningurin kann standa einsamallur:
'Ofta er øgiliga hált.'

Og so legst eykasetningurin aftrat, og hann kann ikki standa einsamallur:
'tá ið tað frystir?'.

Eykasetningurin kann eisini standa frammanfyri:
'Tá ið tað frystir, er ofta øgiliga hált.' (og tá fær høvuðs­setningurin øvut orðarað).

Nøkur dømi aftrat: 'Tá ið vit vóru børn, tá spældu vit ofta úti.'

Tann fyrri setningurin kann ikki standa einsamallur:
'tá ið vit vóru børn'.

Tann seinni kann standa einsamallur:
'Tá spældu vit ofta úti'.

 

Larmandi tøgn og ítrótt/ur

Lurtari spyr, hví vit siga larmandi tøgn og ein annar vil vita, um tað eitur ítróttur ella ítrótt. Er talan um kall- ella kvennkynsorð.

Umframt hetta umrøða vit eisini orðini kykur, loypur og loypir og góðasti, eins og vit eisini umrøða ítøkiligan spurning um, hvussu ættin sunnan skal bendast.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024