Málteigurin

Søgan um hálvhosurnar
29-11-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur

Lurtari spyr Málteigin, hvat hálvhosur eru samanbornar við hosur, og hóast spurningurin kann tykjast at vera stuttur, so er søgan um hálvhosurnar nakað longri, men sera áhugaverd.

- Fyrst er at siga, at fyrr var greiður skilnaður: menn nýttu hosur, og konur nýttu sokkar, sigur Elin Henriksen, málkøn. 

Longdin á hosunum má samsvara við longdina á brókunum. Upprunaliga var plaggið í tveimum, brøkur niður á lærið og so hosur upp á lærið.

T.d. á týskum eita buksur enn tann dag í dag “Hosen”.

Tey elstu okkara minnast kanska, tá ið knæbuksur vóru vanligar – tær er varðveittar í føroysku klæðunum. Tá koma hosurnar upp undir knæ. Hálvhosur røkka bara upp á hálvan leggin – helvtina av undanfarnu hosum.

Á donskum nevndar halvstrømpe.

 

Tí ella ta

Tað er vorðið nærum gerandiskostur at hoyra formin "tí", har tað eigur at vera "ta" (Stavað við ongum ð)

So sum "Eg sá tí gentuna í gjár." heldur enn "Eg sá ta gentuna í gjár".

- Ein stórur vansi við at siga tí í hvønnfalli er, at tað økir um vandan fyri at blanda saman hvønnfall og hvørjumfall. Tí hoyrir til hvørjumfall í øllum trimum føllum: tí manninum, tí konuni, tí barninum. Í hvønnfalli: tann mannin, ta konuna, tað barnið.

 

Nógv ymisk evni

Í hesi sending eru nógv ymisk evni á skránni.

Ein spyr um eitt føroyskt orð fyri frustreraður, og vit umrøða, hví tað eitur norðmenn, tá ið vit siga finnar, danir og sviar.

Eisini verður tosað um annað og Anna, hvat av orðunum hevur ð og ikki, munin á fyrr og áður, um fótsúkklu, um tað eitur á ella við Norðskála, um mann sigur: so leggur eingin merki til mín ella meg og at enda tosa vit um orðið, viðeiriligur.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023