Málteigurin

Vit mugu góðtaka, at flestu starvsheiti eru kallkyn
13-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn

Í dag verður tosað um kynsbundin starvsheiti.

Stórur meiriluti av sjúkrarøktarfrøðingunum í Føroyum eru kvinnur, men starvsheitið sjúkrarøktarfrøðingur er kallkyn.

Helst hevur tað elvt til, at vit ofta hoyra setningar sum: sjúkrarøktarfrøðingarnar eru ónøgdar, sjúkrarøktarfrøðingarnir eru farnar til arbeiðis ... o.s.fr.

Elin Henriksen greiðir frá, at um vit fara eini seksti ár aftur í tíðina, so var markið millum mannfólkaarbeiði og konufólkaarbeiði heilt týðiligt. Á tingi var eingin kona, og heldur ikki í landsstýrinum. Ongar konur vóru prestar ella stjórar.

- Onkur hendinga lækni og tannlækni var kona, sigur hon.

 

Flestu starvsheiti eru kallkyn

Nú á døgum hava konur nógv ymisk arbeiði, har tað fyrr bara ella einamest vóru menn, og har starvsheitið er kallkynsorð, t.d.:

prestur, stjóri, leiðari, arbeiðsformaður, høvundur, lækni, tannlækni, ritstjóri, bussførari, skipari, stýrimaður, bilsmiður, timburmaður, kokkur, skrivari

- umframt nøkur nýggj starvsheiti, sum eisini eru kallkyn, men har meginparturin av starvsfólkunum eru konur:

heilsurøktari, heilsuhjálpari, tannteknikari, laborantur / bioanalytikari, námsfrøðingur/pedagogur, journalistur, bókavørður.

- Úr einum málsligum sjónarhorni haldi eg einki er at ivast í, at frægasta loysnin er at góðtaka, at uttan mun til, um talan er um konur ella menn sum starvsfólk, so er málkynið hjá flestu starvsheitum kallkyn, summi eru kvennkynsorð, og nøkur eru hvørkikynsorð, sigur Elin Henriksen.

 

Kettutunga, deyðs- og reyvafall

Onnur evni í dagsins sending er spurningur um upprunan til orðið, kettutunga, meðan ein annar spyr, hví tað eitur deyðsfall, men reyvafall.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Millum ung hoyrist nýggjur málburður, har tey millum annað siga: 'Tað áhugar meg' heldur enn 'eg havi áhuga' ella 'hatta er áhugavert'
22-01-2024
Nýggi kongurin eitur Fríðrikur 10. akkurát sum abbin æt Fríðrikur 9., og tí er tað ikki nýtt, at kongur verður róptur Fríðrikur á føroyskum
15-01-2024
Fyrr var púra vanligt at brúka orðið, bein ella beint, um nakað, sum er rætt. Til dømis var vanligt at siga: bein klokka er 11.07
08-01-2024
Ársins orð er vitlíki, og framburðurin kann vera við bæði longum og stuttum i: [vi:t] og [vɪt]. Nýggjaru orðini tykjast at leggja seg eftir longra framburðinum
18-12-2023
Hóast 'tá' líkist nógv 'tá ið' og verður brúkt oftari og meira enn 'tá ið', so er munur á hesum. Vit eiga at skilja ímillum 'tá' og 'tá ið', sigur Elin Henriksen, málkøn
11-12-2023
Tað er munur á at leggja hond á og hondina á. Tað fyrra merkir harðskapur uttan so at tilskilað verður, hvørs hond talan er um. Til dømis prestsins hond
04-12-2023
Eitt av evnunum í dagsins sending er, hví tað eitur hálvhosur. Hoyrið Elina Henriksen greiða frá áhugaverdu søguni um hálvhosur
29-11-2023
Lurtari spyr, um orðið flóvur er føroyskt ella ikki, og hvussu tað stavast, um so er
20-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn
13-11-2023
At framleiða verður meira og meira brúkt, meðan onnur vanlig orð verða skúgvað til viks, heldur lurtari
06-11-2023
Vit eru farin at skriva -u har, sum -i eigur at vera. Dømi sum enduliga, náttuna og hurðuna vísa eina ovurnýtslu av -u
31-10-2023
Tað er stórur merkingarmunur, tá ið tosað verður um eitt lið, sum hevur tapt fyri einum liði ella tapt fyri eitt lið. Her sæst væl, hvussu nógv røtt bending hevur at siga
23-10-2023