Málteigurin

Vit mugu góðtaka, at flestu starvsheiti eru kallkyn
13-11-2023
Á føroyskum eru nógv starvs- og útbúgvingarheiti kallkyn, og tað noyðast vit at góðtaka, heldur Elin Henriksen, málkøn

Í dag verður tosað um kynsbundin starvsheiti.

Stórur meiriluti av sjúkrarøktarfrøðingunum í Føroyum eru kvinnur, men starvsheitið sjúkrarøktarfrøðingur er kallkyn.

Helst hevur tað elvt til, at vit ofta hoyra setningar sum: sjúkrarøktarfrøðingarnar eru ónøgdar, sjúkrarøktarfrøðingarnir eru farnar til arbeiðis ... o.s.fr.

Elin Henriksen greiðir frá, at um vit fara eini seksti ár aftur í tíðina, so var markið millum mannfólkaarbeiði og konufólkaarbeiði heilt týðiligt. Á tingi var eingin kona, og heldur ikki í landsstýrinum. Ongar konur vóru prestar ella stjórar.

- Onkur hendinga lækni og tannlækni var kona, sigur hon.

 

Flestu starvsheiti eru kallkyn

Nú á døgum hava konur nógv ymisk arbeiði, har tað fyrr bara ella einamest vóru menn, og har starvsheitið er kallkynsorð, t.d.:

prestur, stjóri, leiðari, arbeiðsformaður, høvundur, lækni, tannlækni, ritstjóri, bussførari, skipari, stýrimaður, bilsmiður, timburmaður, kokkur, skrivari

- umframt nøkur nýggj starvsheiti, sum eisini eru kallkyn, men har meginparturin av starvsfólkunum eru konur:

heilsurøktari, heilsuhjálpari, tannteknikari, laborantur / bioanalytikari, námsfrøðingur/pedagogur, journalistur, bókavørður.

- Úr einum málsligum sjónarhorni haldi eg einki er at ivast í, at frægasta loysnin er at góðtaka, at uttan mun til, um talan er um konur ella menn sum starvsfólk, so er málkynið hjá flestu starvsheitum kallkyn, summi eru kvennkynsorð, og nøkur eru hvørkikynsorð, sigur Elin Henriksen.

 

Kettutunga, deyðs- og reyvafall

Onnur evni í dagsins sending er spurningur um upprunan til orðið, kettutunga, meðan ein annar spyr, hví tað eitur deyðsfall, men reyvafall.
 

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Um føroyskum máli skal vera lív lagað, ræður fyrst og fremst um at vera góður við tað. Elin Henriksen og Solby Christiansdóttir taka samanum í seinasta Málteiginum
29-04-2024
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024